FORT VAN
HOOFDDORP
Stelling van Amsterdam
Fort bij Hoofddorp (1904) is opgenomen op de provinciale monumentenlijst van Noord-Holland. Het maakt onderdeel uit van de verdedigingslinie Stelling van Amsterdam die sinds 1996 op de werelderfgoedlijst staat. In juli 2021 is aan dit werelderfgoed een andere verdedigingslinie toegevoegd, de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Samen vormen deze linies nu het UNESCO Werelderfgoed Hollandse Waterlinies.
De Stelling van Amsterdam is wereldwijd een uniek verdedigingsbouwwerk waarbij militaire bouwkunst, landschap en water integraal zijn ingezet. De manier waarop de Nederlandse waterbouwkunde destijds werd gebruikt voor de verdediging van het hoofdstad is uitzonderlijk. De fortbouw met ongewapend beton, giet- en pantserstaal vertegenwoordigt dan ook een bijzondere fase in de technologische ontwikkeling en geschiedenis van Nederland.
Fort van Hoofddorp
Niet alleen als onderdeel van de Stelling, maar ook in vergelijking met andere forten uit de linie, is Fort bij Hoofddorp een bijzonder voorbeeld van militaire bouwkunst. Het hoofdgebouw is middels ondergrondse gangen verbonden met de twee hefkoepelgebouwen, wat uitzonderlijk is voor deze bouwperiode. Het omgliggende terrein (glacis) lag relatief hoog, waardoor men genoodzaakt was om dit fortgebouw met twee verdiepingen uit te voeren. Door de tweelaagse bouw en de knik in de Geniedijk kon daarentegen met één keelkazemat worden volstaan. Aan de frontzijde is bij de lager gelegen fortgracht een extra observatiepost (caponniere) gerealiseerd, die in zijn vorm uniek is binnen de Stelling.
Het fort is een functioneel ontworpen verdedigingsmachine. De Geniedijk, het glacis, de fortgracht, het forteiland en fortgebouw vormen hiertoe een integraal geheel. Om stand te houden tegen zwaar geschut zijn de daken van de forten binnen de Stelling uitgevoerd in bijna twee meter dik massief beton. De aanvalszijde is begroeid om de zichtbaarheid van de het fort te reduceren. Ook het betonnen dak van Fort bij Hoofddorp is bedekt met een grasdak.
Het fortgebouw in Hoofddorp bood plaats aan ruim 200 manschappen
(3 officieren, 14 onderofficieren en 195 soldaten). Op de begane grond van het hoofdgebouw waren de vertrekken van de officieren en onderofficieren, een keuken, ziekenverblijf en het kantoor voor de telegrafist. Op de eerste verdieping bevonden zich voornamelijk vertrekken van soldaten en een kleine kantine. Op de eerste verdieping, in het verlengde van het poternegebouw, ligt het voorgebouw, waar zich het voormalige wachtlokaal met een gietstalen, helmvormige observatiekoepel bevond.
De historische naam van het forteiland is dus Fort bij Hoofddorp, maar sinds de renovatie en opening in 2020 gebruikt de stichting bewust de naam
Fort van Hoofddorp, omdat het afgesloten fort sinds de herbestemming weer van de bewoners van Hoofddorp is.
Foto's: MWA Hart Nibbrig